Boşanma Sürecinin Çocuk Üzerindeki Etkileri

Sözlük anlamı ile boşanma, evliliğin yasal olarak sona ermesi demektir. Yasal olarak bu evliliğin sona ermesi, tabii ki herşeyin çözümlendiği anlamına gelmiyor. Bir de bu evlilikten doğan çocuklar var ise işin karmaşık hale gelmesi kaçınılmaz oluyor.

Yetişkinlerin yaşadığı bu zorlu boşanma sürecinde çocuğun etkilenme düzeyi, büyük ölçüde tarafların aile kurumuna ve özellikle çocuklarına verdikleri değere ve yaklaşıma, çocuğun yaşına, eşlerin sosyo-ekonomik ve kültürel koşullarına bağlıdır.

Doğal olan, hayatın anne-baba ve çocuk üçgeninde devam etmesidir. Ancak işler her zaman gerektiği gibi yürümüyor. Bilindiği gibi evliliğin temel, olmazsa olmaz koşullarından biri sağlıklı uyumdur. Mutluluk bunun beraberinde gelir. Eğer bu uyum yoksa sadece çocuk var diye evliliği sürdürmenin, bütün aile fertlerine yansıması çok olumsuz olacaktır. Bu nedenle evliliği sürdürüp sürdürmemeyi etraflıca düşünmek gerekir. Aslında konuyu şöyle ifade etmekte fayda var: “Evlilikte anne-baba kavramı, çocuğun ruhsal gelişim ve sosyal uyumu vazgeçilmez bir unsurdur.”

Anne baba arasındaki anlaşmazlık sebebiyle biten evliliğin sonucuna çocuk da katlanmak zorunda kalır. Burada dikkat edilmesi gereken bir husus vardır ki çocuğa bu evliliğin neden bittiğini doğru sebepleriyle fakat fazla ayrıntı vermeden anlatmaktır. Burada, yardıma ihtiyaç duyan kişi çocuktur, ondan yardım istenmemesi önemlidir.

Boşanma sürecinde çocuğu strese iten bazı belirli nedenler vardır. Bunların bir kaçını sıralayacak olursak;

• Aile içi düzenin değişeceği kaygısı
• Bağlılığın kaybı
• Terk edilme korkusu
• Ana-baba arası olası düşmanlık

Boşanmış ailede çocuk, düzeninin bozulması ebeveynden birinin evden uzaklaşması, yakın geleceğin bilinmemesi gibi nedenlerle sıkıntı yaşar. Boşanma sonrası çocuk, anne ve babasının düzenli aralıklarla ama sürekli görebileceğinden emin olabilmelidir.

Her konu detaylıca çocuk ile konuşulmalı ve çocuk, kaygısı azaltmaya yönelik rahatlatılmalıdır.
Boşanmayı açıklarken anne baba bunu çocuğa beraber açıklamaya özen göstermeli ve çocuklarını hep seveceklerini ama kendilerinin anlaşamadığı için böyle bir yol seçtiklerini uygun kelimeler ile ifade etmelidir.

Okul Rehberlik Servislerinin Süreçteki Önemi

Günümüzde boşanma davalarının artması sebebiyle, okulda çalışan bir rehber öğretmen olarak şunu diyebilirim ki; bu tür sorunlarla danışan velilerin sayısı oldukça fazladır. Her çocuk anne-babasının boşanma durumundan farklı etkilenir. Her çocuk; yaş dönemi özelliklerine göre, kendi gelişimi içinde değerlendirilmeli ve her çocuğa buna göre davranılmalıdır. Bunları yaparken de en önemlisi çocuğun hangi duygu içinde olduğunu kendisine fark ettirmek ve bu duyguyu neden yaşadığını çocuğa sorgulatarak buldurmaktır. Bir örnek ile belirtecek olursak; okulda boşanma süreci yaşayan öğrencilerde gözlemlenen durumlar şu maddeler ile sıralanabilir:

• Derslerde dalgınlık – ilgisizlik
• Arkadaşları ile iletişim kurmama
• Sınıfta yanlız kalma isteği
• Yetişkinler ile konuşmayı reddetme

Bu belirtiler görüldükten sonra bu öğrenci ile belirli görüşmeler yapılır. Bu görüşmelerde çocuğun duygularını açmak, kendisine hangi duyguda olduğunun farkına vardırmak amaçlı çalışmalar yapmak gerekir. Bu çalışmalar için örnek verilecek olursa bir aile resmi çizmesi istenilir. Resim, psiko-pedagojik açıdan çocuğu bize tanıtmaya yarayan bir ölçüt olduğu gibi, onun zeka, kişilik, yakın çevre özellikleriyle iç dünyasını yansıtmaya yarayan bir ifade aracı olarak büyük bir önem taşır. Resim ile ilgili öğrenciyle beraber konuşulur, neler yapmak istediğini kendi kelimeleri ile ifade etmesine imkan sağlanır. Anlattığı hikayeye göre çocuktaki ihtiyaç belirlenir.

Başka belli temalar hakkında yine resim çizdirme tekniği kullanılabilir. Bilgileri aldıktan sonra bir psikodramatik müdahale yapılabilir. Bu psikodrama çalışması ile çocuğun kendisini dışarıya alarak yaşadığı olaylara farklı bir gözle bakması sağlanır. Çocuk kendini ifade etmede projektif yöntemleri daha sıklıkla kullanır ve bu nedenle oyun bizim için onun iç dünyasına girmemizde önemli bir yol oluşturur. Her görüşmede öğrencinin anlaşıldığına dair cümleler kurulmasına özen gösterilir, çünkü onun ihtiyaç duyduğu şey, kendisinin anlaşıldığını hissetmesidir. Bir diğer görüşmede dilekleri hakkında konuşulabilir. Bu sayede nasıl dilekleri olduğunu öğrenebiliriz ve ulaşılamayacak dileği var ise bunu uygun kelimeler ile ona açıklayabiliriz.

Okullardaki rehberlik servislerinde terapötik müdahaleler yapılmasa da çocuğun en çok vakit geçirdiği yere karşı güvenin sağlanması çok önemlidir. Bu görüşmeler tamamlandıktan sonra veli ile bir toplantı yapılması doğru olacaktır. Çocuğun neler yaşadığını ve bunların okula nasıl yansıdığından bahsedilir. Anne veya baba, çocuk kiminle olursa olsun, çocuğun kaliteli zaman geçirmeye ihtiyaç duyduğundan bahsedilir. Onun anlaşılmaya ihtiyaç duyduğunu ve bunun okul-ev yaşantısında herkesin ona karşı aynı davranması ile gerçekleşeceğinden bahsedilmelidir.

Ayrılık, boşanma gibi durumlarda öncelikle çocuktaki değişiklikler gözlemlenir. Çocuğun duygusu üstüne çalışmak, neler yaşadığını anlayabilmek açısından önemlidir. Yaşadığı duygunun ona neler yaptırdığını kendisine göstermek gerekir. Aynı çatı altında yaşarlar ise orada mutsuz olacağını uygun bir şekilde ifade edilmelidir, mutsuz bir anne-baba profilinin altında mutlu bir çocuk beklemenin gerçekçi bir hedef olmayacağını ona açıklamak gerekir.

Bunun yanı sıra, çocuklarıyla birlikte bir uzman çocuk psikoloğundan da profesyonel yardım alınmalıdır. Günümüzde boşanmaların çoğunda velayet anneye verilmekte ve babaya çok sınırlı bir zaman kalmaktadır. Mahkemenin verdiği karara bakılmaksızın anne ve baba, haftanın günlerini eşit bir şekilde paylaşmalı ve anne de baba da çocukla düzenli bir şekilde birlikte olabilmelidir.
Okul, anne-baba ve uzmanın çocuğa yaklaşımının aynı olması açısından ortak bir dil sağlamaları önemlidir.

Ortada bir gerçek vardır ki bir boşanma ya da ayrılık kararı ile ailenin hayatları parçalanacak ve değişecektir. Ama bu değişikliği bilinçli bir şekilde yaşamaları ve çocuklarına öyle yansıtmaları ebeveynlerin elindedir.

Uzman Psikolog Sibel OPAK